‘Heilige Vader, er heerst een kanker in uw kudde’

Hilversum (Boston Globe/Van onze redactie) 18 april 2008 - Vijf slachtoffers van seksueel misbruik door priesters ontmoetten gisteren paus Benedictus XVI in een kleine kapel van de pauselijke nuntiatuur in Washington. De 25-minuten durende ontmoeting vond plaats achter gesloten deuren en was erg emotioneel. Veel van de aanwezigen huilden. Allen baden. En één voor één spraken ze in individueel met de paus over hun gebroken geloof.

Zes decennia misbruik
Kardinaal Sean P. O’Malley drong aan op de ontmoeting nadat de paus had besloten om Boston, de stad waar in 2001 het misbruikschandaal naar buiten kwam, niet te bezoeken. O’Malley overhandigde een handgeschreven boek aan de paus met daarin de namen van de bijna 1.500 mannen en vrouwen uit de omgeving van Boston die hebben aangegeven in de loop van de laatste zes decennia seksueel te zijn misbruikt.

9-jarig jongetje
“Ik vroeg hem me te vergeven dat ik zijn kerk haatte en dat ik hem haatte,” zei de 48-jarige Olan Horne tegen de Boston Globe. Hij gaf de paus een tekening van hemzelf als 9-jarig jongetje, gemaakt vlak voordat het misbruik begon. “De paus zei: ‘Mijn Engels is niet goed, maar ik wil dat je weet dat ik je versta, en dat ik denk dat ik je verdriet kan begrijpen’.”

Rolmodel
Het gebaar van Benedictus is ongekend. Nog nooit heeft een paus slachtoffers van misbruik ontmoet. “Het voelt zeker goed dat de leider van onze kerk eindelijk op zo’n persoonlijke manier verantwoordelijkheid toont,” aldus James E. Post, voormalig voorzitter van Voice of the Faithful, een organisatie die kerkhervorming nastreeft. “Nu heeft iedere bisschop in Amerika een rolmodel om te volgen. Er moeten nog vele stappen worden gezet, en veel worden gedaan voordat ieder slachtoffer recht is gedaan, maar vandaag is een belangrijke stap gezet.”

'Enorme stap voorwaarts'
Pater Keith F. Pecklers, professor theologie aan aan de Pauselijke Gregoriana Universiteit is het daarmee eens. “Dit is een enorme stap voorwaarts. Hij wil aan Amerika duidelijk maken dat hij het snapt.”

Disciplinaire actie
David Clohessy, de voorzitter van Survivors Network of those Abused by Priests (SNAP), zei echter dat zijn organisatie nog steeds actie wil zien, het liefst in de vorm van disciplinaire actie tegen bisschoppen die pedofiele priesters niet uit hun geestelijk ambt verwijderden. “Het is een veel te late kleine stap vooruit, vooral als die leid tot hervorming,” aldus Clohessy. “Dialoog kan leiden tot verandering of medeplichtigheid. We hopen dat het dat laatste wordt. Maar de koude, harde realiteit is dat geen kind vandaag veiliger is dan gisteren.”

Mannen en vrouwen
De vijf slachtoffers die praatten met Benedictus waren drie mannen en twee vrouwen. Zij werden allen tijdens hun jeugd misbruikt door priesters van het aartsdiocees Boston. De meesten waren tussen de 40 en 50 jaar oud, maar Faith Johnston is nog maar voorin de twintig en werd relatief recent nog misbruikt.

Misbruik in de sacristie
Twee van de slachtoffers, Olan Horne en de 52-jarige Bernard McDaid, zijn actief in de geestelijke hulp voor andere slachtoffers van seksueel misbruik. De twee organiseerden in 2002 al een bijeenkomst met kardinaal Law, en McDaid reisde later af naar Rome in een poging een audiëntie te regelen bij paus Johanes Paulus II. Na de bijeenkomst gisteren zei McDaid: “Ik schudde zijn hand en zei, ‘Heilige Vader, ik was een misdienaar toen ik werd misbruikt, in de sacristie, een plek waar ik bad, en ik wil dat u weet dat ik niet alleen seksueel werd misbruikt maar ook spiritueel werd misbruikt.’ En ik zei ‘Heilige Vader, er heerst een kanker in uw kudde, en u moet er iets aan doen.’ En toen gaf ik hem een Iers brood van mijn moeder.”

Sprankeltje hoop
orne en McDaid zeiden beiden dat ze werden geraakt door de aandacht van de paus, en dat ze er vertrouwen in hadden dat hun ontmoeting een verschil zou maken. Volgens McDaid voelde hij voor het eerst een sprankeltje hoop toen hij met zijn moeder de pauselijke mis in Nationals Stadium bijwoonde en de paus daar sprak over de misbruikcrisis. “Ik dacht, deze man meent misschien wat hij zegt.”

Zelfmoorden en overdosissen
Toen de bijeenkomst begon kwam de paus binnen, gekleed in een witte soutane, een wit kalotje en rode schoenen, en knielde in de bidstoel van de kapel. Kardinaal O’Malley, die zelf honderden slachtoffers van priesterlijk seksueel misbruik heeft ontmoet, ging de kleine groep voor in het bidden van het Onze Vader en het Weesgegroet. Vervolgens introduceerde de kardinaal de slachtoffers, vertelde de paus over de impact van de crisis, over de zelfmoorden en de overdosissen drugs die sommige slachtoffers het leven kostten. De kardinaal haalde zijn installatiehomilie aan waarin hij stelde dat seksueel misbruik ‘een wond aan het lichaam van Christus is’.

Rozenkrans
De paus sprak een paar worden tot de groep en sprak daarna individueel met de slachtoffers, die veelal huilden en zijn handen vatten. De meesten gaven een geschenk aan de paus. Benedictus gaf allen, zoals zijn gebruik is, een rozenkrans, en zegende de groep.

Pastorale hulp en zorg
“Ik denk dat de Heilige Vader ontsteld is bij de gedachte dat priesters hun ambt misbruiken en deze kinderen schade berokkenen, en hij zei dat hij naar de VS kwam met verdriet in zijn hart, en dat hij bidt voor al hen die het slachtoffer zijn geweest van dit misbruik,” vertelde O’Malley later in een interview. “In de homilie deze ochtend zei hij dat de Amerikaanse kerk zich in moet zetten voor pastorale hulp en zorg, en dat hij door deze bijeenkomst een voorbeeld wilde stellen.”

Dagelijks terugkerend onderwerp
Hoewel er van te voren al veel werd gediscussieerd over of en hoe de pontifex de crisis aan de orde zou stellen tijdens zijn bezoek aan de VS heeft Benedictus velen verrast door dagelijks op het onderwerp terug te komen. En vermoedelijk praat hij nog ten minste eenmaal over het misbruik tijdens een mis voor religieuzen in St. Patrick’s Cathedral in New York.

Wijdverbreid misbruik
De precieze schaal van het misbruik is nog steeds niet duidelijk, een studie in opdracht van de Amerikaanse bisschoppenconferentie door het John Jay College of Criminal Justice wees uit dat 4.392 priesters tussen 1950 en 2002 werden beschuldigd van het misbruik van 10.667 mensen. De crisis leidde in 2002 tot het aftreden van kardinaal Law van Boston die sterk werd bekritiseerd vanwege zijn houding ten opzichte van beschuldigde priesters. Paus Johannes Paulus II benoemde Law daarop tot aartspriester van een prominente Roomse basiliek en stelde O’Malley aan als diens opvolger als aartsbisschop van Boston.

Congregatie voor de Geloofsleer
Benedictus zelf heeft een lange en complexe relatie tot het misbruikschandaal. Hij is er ook al lang mee bekend, want in zijn vorige ambt als prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer was hij belast met het behandelen van de misbruikzaken die in Rome werden aangedragen door diocesen wereldwijd.

'Vuil'
In het begin van de crisis, toen Benedictus nog kardinaal Joseph Ratzinger was, leek hij te proberen de ernst en de impact van de crisis te bagatelliseren. Maar net voor hij tot paus werd verkozen refereerde hij aan misbruikgedrag als ‘vuil’. En kort na het begin van zijn pontificaat verwijderde hij de prominente Mexicaanse priester en oprichter van de Legionairs van Christus Marcial Maciel uit zijn ambt. Maciel werd meermalen beschuldigd van seksueel misbruik, maar Benedictus’ voorganger Johannes Paulus II had desondanks afgezien van disciplinaire maatregelen.