Benedictus XVI in Hoop-encycliek: Laatste oordeel op eerste plaats beeld van Hoop en beroep op ieders verantwoordelijkheid

ROME(KN) - In de Hemel zullen de boosdoeners niet zonder onderscheid naast hun slachtoffers zitten alsof er niets gebeurd is. Dat schrijft paus Benedictus XVI in zijn nieuwe encycliek Spe salvi. Hij ontleent dit beeld aan de roman De Gebroeders Karamazov van de Russische schrijver Fjodor Dostojevski (1821 1881). Hiermee keert de paus zich tegen een bepaalde opvatting over de goddelijke barmhartigheid. ‘Genade is geen spons die alles wegpoetst’, schrijft hij in een passage over het Laatste Oordeel.

Protest tegen God
De idee van het Laatste Oordeel werd in de moderne tijd weliswaar naar de achtergrond verschoven, toch is het verlangen naar de ultieme gerechtigheid nooit echt verdwenen, zegt de paus. Atheïstische ideologieën van de 19e en 20ste eeuw hebben getracht die gerechtigheid op louter menselijke kracht te bewerkstellingen. Voor de aanhangers van deze ideologieën was de bestrijding van het geloof in een goede God een kwestie van ethiek. Zij verwierpen God omdat de grote hoeveelheid menselijk leed zijn bestaan niet kon rechtvaardigen.
‘Als het protest tegen God gezien het leed van de wereld begrijpelijk is, dan is de aanspraak dat de mensheid kan en moet doen wat geen God in feite doet of kan doen, zowel aanmatigend als intrinsiek onjuist. Het is dan ook geen toeval dat deze idee geleid heeft tot de ergste vormen van wreedheid en schendingen tegen de gerechtigheid (..) Een wereld die haar eigen gerechtigheid moet scheppen is een wereld zonder hoop’, aldus Benedictus.

Volgens de paus kan niemand en niets antwoord bieden op zoveel eeuwen van menselijk leed. Hij voegt daaraan toe: ‘Niets of niemand kan garanderen dat het cynisme van de macht welk verleidelijk ideologisch masker ze ook draagt zal ophouden de wereld te domineren.’ Uiteindelijk kan alleen God het definitieve antwoord geven op alle leed en ongerechtigheid, aldus de paus.
Het vooruitzicht op het Laatste Oordeel heeft christenen eeuwenlang een criterium verschaft om het leven in het hier en nu vorm te geven. De paus wijst erop dat dit geloof in Christus' optreden als de Hoogste Rechter, in de christelijke iconografie vaak werd afgebeeld als een verschrikkelijke gebeurtenis.
Benedictus: ‘Het beeld van het Laatste Oordeel is niet op de eerste plaats een beeld van verschrikking, maar een beeld van hoop; voor ons kan het zelfs het doorslaggevende beeld van hoop zijn. Maar is het niet ook een angstaanjagend beeld? Ik zou zeggen: het is een beeld dat verantwoordelijkheid oproept ..’.

Gezegende pijn
Iedere individuele persoon zal aan het eind der tijden voor de rechterstoel van Christus komen te staan, zo leert de Kerk. In zijn uitleg van dit geloofspunt verwijst de paus naar Sint Paulus die in de Eerste Korinthiërsbrief schrijft: 'De grote dag zal het aantonen, want deze verschijnt met vuur, en het vuur zal uitwijzen wat ieders werk waard is' (3:13). Benedictus: ‘In de pijn van deze ontmoeting worden de onzuiverheden en de ziektes van ons leven voor ons zichtbaar. En juist daarin bestaat de verlossing. Zijn strakke blik, de aanraking van zijn hart, geneest ons door de onmiskenbaar pijnlijke transformatie 'als door vuur'. Maar het is deze gezegende pijn, waarin de heilige kracht van zijn liefde als een vlam door ons heen schroeit. Daardoor worden wij in staat gesteld geheel onszelf te zijn en dus ook geheel van God.’

aangeleverd door Toon van Dongen